Deze week staat in het teken van ozononderzoek op het KMI. Het startschot werd gegeven door “World Ozone Day”, die maandag de ondertekening van het Montréal Protocol in 1987 herdacht. De rest van de week bestaat uit workshops over ozononderzoek voor wetenschappers, presentaties van prominente deskundigen in dit vakgebied en een panelgesprek met journalisten ter ere van de 50-jarige tijdreeks van ozonmetingente Ukkel. De tijdreeks van het KMI behoort tot de vijf langste ter wereld en heeft bovendien een hoge frequentie van drie ballonvluchten per week.

Sinds 1969 meet het KMI de verticale verdeling van de ozonconcentraties door een ozonsonde mee te sturen met een weerballon. Een ozonsonde is een heel eenvoudig instrument, bestaande uit een pompje dat lucht aanzuigt en naar “een natte batterij” leidt.  De vloeistoffen in deze batterij en de aanwezige ozonmoleculen in de lucht wekken een stroom op, waarvan de stroomsterkte een maat is voor de ozonconcentratie. Wereldwijd worden deze metingen op een 50-tal plaatsen uitgevoerd.

Het gebruik van zo’n “archaïsch” meetinstrument in tijden van bijvoorbeeld ozonwaarnemingen onder de cockpit van lijnvluchten of met geavanceerde instrumenten aan boord van satellieten, kan contradictorisch lijken. Toch worden de ozonsondewaarnemingen gebruikt als ijkpunten voor de satellietwaarnemingen en zijn het de enige instrumenten die zowel in de onderste als de bovenste atmosfeerlagen de ozonconcentratie met hoge verticale resolutie en grote nauwkeurigheid kunnen waarnemen, en dit al een halve eeuw. 

Ozon maakt slechts 0.001% uit van de aardse atmosfeer. Afhankelijk van de hoogte in de atmosfeer heeft ozon een verschillende impact op ons welzijn. Hoog boven het aardoppervlak (15-30 km) is de ozonlaag essentieel voor het leven op aarde omdat ze de schadelijke uv-straling tegenhoudt. Bovendien is ozon rond zo’n 10 km hoogte een broeikasgas. Lager in de atmosfeer, aan het aardoppervlak, wordt ozon gevormd door een combinatie van zonlicht en een cocktail van vervuilende gassen, en is schadelijk voor onze gezondheid (luchtwegeninfecties, ademhalingsproblemen, e.d.). Al deze factoren maken dat de kennis en tijdsevolutie van de ozonconcentraties, in functie van de hoogte, uitermate belangrijk zijn voor het leven op aarde. Zo kunnen we de processen van de vorming, afbraak en verspreiding van ozon in de atmosfeer beter begrijpen en de effectiviteit van mogelijke maatregelen evalueren.